Obowiązkiem każdego pracodawcy, określonym w przepisach prawa i egzekwowanym przez organy kontrolne (m.in. PIP, PIS) jest opracowanie i udostępnianie pracownikom instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy. Jeżeli stanowiskowa instrukcja BHP będzie prawidłowo opracowana i przestrzegana to prawdopodobieństwo, że ulegniemy wypadkowi przy pracy zdecydowanie maleje.
CO TO JEST INSTRUKCJA BHP?
Instrukcja BHP jest dokumentem z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, który określa najważniejsze aspekty wykonywanej pracy mające istotny wpływ na bezpieczeństwo pracownika.
Przypomnijmy przy okazji, czym jest bezpieczeństwo pracy?
Jest to zespół warunków, które powinny być zachowane w zakładzie pracy, aby pracownicy mogli wykonywać swoje zadania bezpiecznie i bez szkody dla zdrowia, co w znacznej mierze zależy od przeszkolenia pracowników, w tym zapoznania ich z instrukcjami bhp.
CZY INSTRUKCJA BHP JEST OBOWIĄZKOWA W PRACY?
Podstawowym dokumentem prawnym zawierającym zapisy odnośnie instrukcji bhp jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 (Dz. U.2003.169.1650) w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z ww. Rozporządzeniem:
Pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy.
CO POWINNA ZAWIERAĆ INSTRUKCJA BHP?
Instrukcje BHP, powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, które należy wykonać:
- przed rozpoczęciem danej pracy,
- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy,
- czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników.
Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i preparatów.
Czy zatem instrukcja bhp jest tożsama z instrukcją stanowiskową?
Nie, instrukcje dzielimy na ogólne bhp i stanowiskowe.
Instrukcje ogólne bhp dotyczą wszystkich pracowników zakładu i obejmują szeroko pojętą tematykę bhp. Znajdą się w nich zapisy dotyczące takich spraw jak:
- obowiązki pracownika w zakresie bhp,
- zasady poruszania się po zakładzie,
- wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- postępowanie w przypadku powstania wypadku, pożaru, awarii,
- warunki powstrzymania się od wykonywania pracy,
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych,
- wykonywania prac przy obsłudze konkretnych maszyn, urządzeń, narzędzi,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy.
Instrukcja BHP jest więc zbiorem reguł odnoszących się do różnych dokumentów mających wpływ na bezpieczeństwo pracowników.
W instrukcjach stanowiskowych znajdą się natomiast:
Instrukcje obsługi, będące szczegółowymi instrukcjami opracowanymi na podstawie dokumentacji producenta maszyny, urządzenia czy narzędzia obejmujące czynności technologiczne w powiązaniu z bezpiecznym ich wykonywaniem.
Powinny one zawierać, przynajmniej wskazania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie:
- warunków użytkowania maszyn, urządzeń, narzędzi,
- praktyki użytkowania maszyn,
- postępowania w sytuacjach anormalnych.
- Instrukcje szczegółowe dotyczące bhp przy konkretnych czynnościach, takich jak: ręczne prace transportowe, prace na wysokości, postępowania ze stosowanymi w zakładzie materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi.
Instrukcja stanowiskowa bhp powinna zawierać:
- cel instrukcji (czego dotyczy: obsługi, wykonania jakich czynności, sposobu postępowania),
- dla kogo jest przeznaczona (stanowisko, funkcja),
- wymagane kwalifikacje, uprawnienia, wymogi psychofizyczne oraz zdrowotne dla osób wykonujących prace,
- określenie liczby pracowników niezbędnych do wykonania zadania,
- krótki opis urządzenia, maszyny, narzędzia, technologii,
- opis wykonywanych czynności, z uwzględnieniem organizacji pracy,
- stosowanych technologii, materiałów, urządzeń, narzędzi oraz sygnałów porozumiewawczych itd,
- występujących i mogących wystąpić zagrożeń oraz narażenia na zagrożenia,
- stosowane środki ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz zabezpieczenia,
- wykaz czynności zabronionych,
- postępowanie w sytuacjach awaryjnych, np.: zagrożenia życia lub zdrowia, pożaru, wypadku, awarii i innych nietypowych sytuacji.
Ważne aby pamiętać, że zapisy instrukcji nie mogą naruszać innych obowiązujących przepisów i norm. Postępowanie zgodne z instrukcją ma zapewnić pracownikom bezpieczne wykonywanie pracy. W instrukcjach należy zawrzeć zarówno wymagania przepisów prawnych oraz zasady bhp obowiązujące w zakładzie pracy. Każda instrukcja powinna być opatrzona nazwiskami, podpisami opracowujących i zatwierdzających oraz datą sporządzenia instrukcji. Z instrukcją należy zapoznać pracowników w trakcie, wstępnych i okresowych szkoleń BHP. Ponadto instrukcje powinny być udostępnione pracownikom do ciągłego korzystania – nie muszą wisieć na ścianach ale ważne aby pracownik, zawsze kiedy tylko będzie potrzebował, miał do nich wgląd. Można wykorzystać do tego segregator lub nawet intranet o ile pracownicy mają stały dostęp do Internetu.